Standardy przygotowania przypisów
Tworzenie przypisów w pracach magisterskich i licencjackich jest koniecznością. Ich brak jest uważany za poważną usterkę techniczną, której skutkiem może być nawet oskarżenie o plagiat. Jest wiele przewodników traktujących o tym, jak robić przypisy w pracach magisterskich i licencjackich. Zasadniczo jednak są dwie szkoły przygotowywania przypisów.
Pierwsza szkoła to standardy krajowe i międzynarodowe. Standard krajowy w Polsce jest oparty o polską normę PN-ISO-690. Standardów międzynarodowych najczęściej stosowanych w przypadku prac pisanych w języku angielskim jest więcej. Można tutaj wymienić Harvard Referencing Style (czyli tzw. styl harvardzki), Oxford Referencing Style (czyli styl oxfordzki), ale także wiele innych jak; MLA (Modern Language Association), Turabian, Chicago Manual of Style, Vancouver Style, czy standard APA. Standard APA jest także popularny w pracach z dziedzin psychologicznych. Jaki widzisz sposobów na przypisy prac magisterskich i licencjackich.
Drugą szkołą są standardy uczelniane, w których panuje dość duża dowolność i takich standardów mogą być dziesiątki, jeżeli nie setki. Dlatego tak ważne jest dobranie odpowiedniego standardu i zapoznanie się z nim, zanim napiszesz całość pracy.
Niezależnie od tego, czy jest to praca magisterska czy licencjacka, powinny być zastosowane w niej przypisy. Pod tym względem obydwa poziomy pracy różnią się tylko objętością, a zatem zróżnicowaną ilością przypisów. Nie ma to jednak wpływu na sam styl, w jakim należy formatować przypisy.
Kilka objaśnień dotyczących skrótów łacińskich i polskich
Skróty polskie i łacińskie pozwalają na zmniejszenie objętości tekstu w przypisach eliminując niepotrzebne powtórzenia. Dzięki nim przypisy są przejrzyste, zaś objętość pracy nie jest sztucznie zawyżona. W niektórych pracach magisterskich niepoprawione przypisy mogą zajmować nawet kilka stron więcej niż po zastosowaniu skrótów. Najczęściej używa się kilku rodzajów skrótów.
Skrót łaciński „Ibidem” (po polsku „Tamże’’) oznacza, że autor skorzystał z dokładnie tego samego źródła, co w przypisie poprzednim. Warto przy tym zwrócić uwagę, że praca, w której roi się od znaku „Ibidem”, w szczególności wiele razy z rzędu, zdradza ubogość stosowanych źródeł. Doświadczony promotor czy recenzent nie musi nawet sprawdzać spisu literatury, żeby to stwierdzić, wystarczy, że zwróci uwagę na powtarzalność tego skrótu.
Skrót łaciński „op. cit.” (po polsku „dz. cyt.”), oznacza, że autor po raz kolejny powołuje się na to samo źródło w tekście, ale poprzedni przypis z tego samego źródła występuje co najmniej dwa miejsca wstecz w numeracji przypisów (przykład. Przypis 29 i 31 są z tej samej pozycji, dlatego w przypisie 31 powinien być już użyty skrót „op. cit.”, jeżeli byłyby to przypisy 29 i 30, wtedy w przypisie 30 trzeba byłoby użyć skrótu „Ibidem”).
Skróty łacińskie „Idem” i „Eadem” (po polsku odpowiednio „Tenże” i „Taże”) oznaczają, że przywołana została książka konkretnej autorki lub autora i jest o nim lub nim mowa w samym przypisie.
Powyższe skróty są bazą do tworzenia przypisów w pracach magisterskich i licencjackich, jednak w praktyce stosuje się ich dużo więcej. Słowo „Passim” oznacza, że w danym akapicie autor korzystał z książki, ale na wielu różnych stronach (po polsku skrót ten oznacza „wszędzie” lub „tu i ówdzie”). Skrót „s. n.”, czyli sine nomine oznacza, że nie jest znany wydawca podanego źródła. Jednak nie stosuje się go w praktyce, lecz po tytule książki w przypisie podaje się pełne wyrażenie w języku polskim czyli „brak wydawcy”.
Przypisy w tematach technicznych i przyrodniczych
Studenci piszący prace inżynierskie i magisterskie z dziedzin technicznych i przyrodniczych w przeważającej mierze stosują inny sposób cytowania. W ich wytycznych nie ma przypisów dolnych, ani końcowych. Podstawą do cytowania jest ponumerowany spis literatury, zaś w miejsce przypisów w tekście umieszczają tylko numer użytej publikacji i nawiasy kwadratowe (przykład: [24]). Czasami wymaga się od nich, aby podali numer strony z danej publikacji, wtedy przypis wygląda tak: [24, s. 39]. Przy tworzeniu tego typu przypisów trzeba dbać o dokładność notowania, w przeciwnym razie numeracja spisu literatury może nie pokrywać się z numeracją przypisów. Przyszli inżynierowie muszą także liczyć się z tym, że są dwie szkoły przygotowywania przypisów w nawiasach kwadratowych.
Pierwsza szkoła nakazuje stworzenie alfabetycznego spisu literatury, w którym numeracja musi mieć odzwierciedlenie w przypisach. Wadą tego rozwiązania może być konieczność tworzenia przypisów w wersji standardowej (czyli przypisy dolne), albo w wersji w tekście (jak w pracach psychologicznych), po to, żeby po zakończeniu i zatwierdzeniu opracowania, móc dopasować przypisy do numeracji w spisie literatury. Oznacza to zwiększony nakład pracy studenta.
Druga szkoła jest dużo łatwiejsza – nie nakazuje żadnego uporządkowania spisu literatury. Tutaj jedynym porządkiem jest uzupełnianie przypisów oraz spisu literatury według chronologii tworzenia tekstu. Oznacza to, że numeracja w spisie literatury jest oparta o kolejność stosowania źródeł. Musisz jedynie pamiętać, aby na bieżąco dopisywać kolejne pozycje do spisu literatury i prawidłowo numerować przypisy w tekście.
Oszczędź wiele czasu dzięki prostej metodzie robienia przypisów
Jeżeli piszesz pracę i zmieniasz koncepcję, nie stosuj oznakowania skrótowego w języku polskim lub łacińskim. W przypadku, gdy zmienisz kolejność tekstu, w rezultacie wytniesz część tekstu i wkleisz go w innym miejscu, nie będziesz wiedzieć czego dotyczyło zastosowany przez Ciebie skrót Ibidem lub op. cit. Twórz skróty dopiero, gdy będziesz miał zaakceptowany tekst.
Nawet wtedy możesz jeszcze dodatkowo zaoszczędzić trochę czasu i zautomatyzować proces tworzenia przypisów. To bardzo proste. Wystarczy, że znajdziesz pierwszy przypis z danej książki i skorzystasz z opcji zamiany tekstu (w MS Word pojawia się po wciśnięciu klawiszy Ctrl + G).Opisany przykład znajdziesz tutaj::
Pierwszy przypis brzmi następująco: J. Kowalski, Wprowadzenie do tworzenia przypisów, Wydawnictwo Genialne, Warszawa 2008, s. 63. Skopiuj ten zapis przypisu, ale tylko do roku wydania włącznie. Potem skieruj kursor zaraz za tym przypisem i wciśnij kombinację klawiszy: Ctrl + G. Zobaczysz tam dwa pola na wpisanie tekstu. Jako tekst do zamiany musisz wkleić zapis przypisu, który właśnie wkleiłeś (czyli: J. Kowalski, Wprowadzenie do tworzenia przypisów, Wydawnictwo Genialne, Warszawa 2008), zaś tekst docelowy, który zastąpi ten zapis, to: J. Kowalski, op. cit. Następnie wybierz opcję „Zamień wszystko”. Wtedy program automatycznie zamieni wszystkie frazy w tekście na podane przez Ciebie wyrażenie. Teraz będziesz wiedział, dlaczego musiałeś umieścić kursor poniżej pierwszego przypisu, w którym występuje podana książka. Program zapyta Cię, czy ma podmienić wszystkie frazy sprawdzając tekst od nowa. Jeżeli wybierzesz odpowiedź „Nie”, wtedy program ominie pierwszy przypis i nie zamieni go na zapis skrócony z łacińskim op. cit.
Warunkiem powodzenia jest jednolite wzmiankowanie każdego artykułu i książki w identyczny sposób. Jeżeli o to nie zadbasz, będziesz musiał przeglądać tekst wiele razy od początku (im więcej źródeł, tym więcej czasu potrzeba na weryfikację).
Zoptymalizuj przypisy
Jeżeli planujesz napisać 80 stron, pamiętaj o tym, że średnio jeden przypis na stronę to absolutne minimum. Optymalnie do treści powinno być średnio 2-3 przypisy na stronę tekstu. Postaraj się nie przesadzić także w drugą stronę. Jeżeli przypisów będzie 400, a długość pracy wyniesie 50 stron, możesz mieć problem ze zbędnym i nadmiernym cytowaniem. Wyjątkiem jest praca o charakterze niszowym i wymagającym sięgnięcia do bardzo dużej ilości źródeł – wtedy siłą rzeczy liczba przypisów w pracach licencjackich może nie mieścić się w podanych normach. Taki wyjątek występuję w tematach, w których konieczne jest wnioskowanie na podstawie źródeł wielu autorów odnoszących się do podobnych kwestii (np. w pracach historycznych, w których wymagany jest najczęściej ogromny materiał do krytycznej analizy).
